DESCRIPTION
VAN CATTENBROECK / van CATTENBROUCK
Brugge, Brussel
België
Wapen:
"Van goud, met een hoorn van azuur, geringd en gemond van zilver, vergezeld van drie schuin geplaatste hamers van keel."
Heraldieke bronnen:
- Wapenboek van Europa door J.B. Rietstap (Gouda, 1861, 1884, 1887; Berlijn, 1934, 1937).
- Algemeen Wapenboek J.B. Rietstap, geïllustreerd door Victor en Henri Rolland (1903-1926). Gekleurd door Lionel Sandoz (1993-2002).
____________
VAN CATTENBROECK (of van CATTENBROUCK)
Brussel (Dilbeek), vermeldingen in Brugge – België
✶ Wapen
« Van goud, met een hoorn van azuur, geringd en gemond van zilver, vergezeld van drie schuin geplaatste hamers van keel. »
→ Wapen vermeld voor de linie toegelaten tot de lignage Roodenbeke (Brussel).
Een veelvoorkomende variant in recente iconografie van de Brusselse Lignages toont:
« Van zilver, met een hoorn van sabel, geringd van goud en gebonden van keel, vergezeld van drie schuin geplaatste hamers van keel. »
Zegelattestatie (begin 16e eeuw)
Voor Hendrik van CATTENBROECK († 1517, Dilbeek):
« Hij zegelde van goud met een hoorn van keel, vergezeld van drie schuin geplaatste hamers van dezelfde kleur »; toelating tot de lignage Roodenbeke in 1509 (een andere Hendrik, schepen, toegelaten in 1471).
Opmerking: De familie gebruikt dus een uniek type (hoorn + drie schuin geplaatste hamers) met variaties in metalen/kleuren afhankelijk van de bronnen (veld van goud/zilver; hoorn van azuur/keel/sabel; geringd van goud/zilver, gebonden van keel). Deze schommelingen zijn typerend voor Brusselse lignagewapens die zijn overgeleverd via kopieën, glasramen en gravures uit de 17e–20e eeuw.
✶ Oorsprong en etymologie van de naam
Van CATTENBROECK is een toponiem: van (« uit ») + CATTENBROEK/CATTENBROECK/CATTENBROUCK, een terreinaanduiding in de Nederlanden (Utrecht, Montfoort/Linschoten). Broek verwijst naar een moerassig terrein; Catten- wordt in de Nederlandse toponymie geïnterpreteerd als gerelateerd aan een term voor modderig terrein (genoemd door Devos) of, eenvoudiger, aan het woord « kat », wat leidt tot de globale betekenis « moeras (minderwaardig) / laaggelegen land ». Het gehucht Cattenbroek is sinds 1217 gedocumenteerd (vorm Cattenbroec), met de betekenis « lagere moerasgrond ».
✶ Geschiedenis – biografische mijlpalen
Jan van CATTENBROECK, ridder (eind 14e eeuw); afstamming vermeld in de Brusselse lignage-genealogieën.
Hendrik van CATTENBROECK, schepen van Brussel (1471), toegelaten tot Roodenbeke; begraven in Dilbeek († 1478). Geh. met Gertrude vanden Bruggen.
Hendrik van CATTENBROECK († 1517, Dilbeek), schepen (1509); zegel « van goud met een hoorn van keel… ». Geh. met Marie van Gindertaelen († 1552).
Jan/Jean-Baptiste van CATTENBROECK & Antoinette van Utrecht: vermeld in 1567 in een Brussels broederschapsboek (Confrérie van de Zeven Smarten).
✶ Brussel–Brugge: De naam wordt genoteerd in Brugge (17e eeuw).
De Hedendaagse Lignage-Genealogieën (bijgewerkt in 2020, Koninklijke Vereniging van de Nakomelingen van de Lignages van Brussel) openen de Roodenbeke-linie met Hendrik van CATTENBROECK × Marie van Gindertaelen. (lignagesdebruxelles.be)
✶ Iconografie & materiële getuigenissen
Glasramen, gravures & lignage-verzamelingen: grote platen van de Zeven Lignages van Brussel, gegraveerd door Jacques Harrewyn (1697), vaak gekopieerd. Ze dienen als basis voor veel latere afbeeldingen.
Kunstvoorwerpen: kerststal (ca. 1500–1510) geassocieerd met de families Cockaert en van CATTENBROECK; geschilderde wapens van het echtpaar op de bewaarde kist (Rijksmuseum / Musée de Cluny: beschrijving & studie).
Zegels: heraldieke beschrijving van de zegels van Hendrik († 1517) overgeleverd via een genealogische studie (Dilbeek).
✶ Heraldiek & symboliek
Hoorn (jachthoorn): veelvoorkomend meubel in Brussel, symbool van waarschuwing, bewaking en bos-/jachtambt; breder gezien een embleem van waakzaamheid en bevel (oproep).
Schuin geplaatste hamers: de hamer (gavel) verwijst zowel naar hout-/steenberoepen als, in de Brusselse stedelijke context, naar het schepenambt (gerechtigheidshamer), in lijn met de schepenfuncties van de familie (1471, 1509).
Kleuren: variaties in metalen (goud/zilver) en kleuren (sabel/azuur/keel) afhankelijk van de bronnen (zegels, kopieën, gravures); de structuur (hoorn + 3 schuin geplaatste hamers) blijft constant.
✶ Opmerkelijke figuren (selectie)
- Hendrik van CATTENBROECK, schepen van Brussel (1471), lignage Roodenbeke.
- Hendrik van CATTENBROECK († 1517), schepen (1509), Dilbeek; zegelde « van goud met een hoorn van keel ».
- Jan/Jean-Baptiste van CATTENBROECK (actief rond 1567), vermeld met Antoinette van Utrecht in de Confrérie van de Zeven Smarten (Brussel).
- Adrien van CATTENBROECK (abt van Eeckhoutte), afgevaardigde bij de Staten van Vlaanderen, 1664; begraven in Sint-Donaas.
✶ Bio-bibliografie – bronnen & werken die de naam vermelden
Wapenboek van de Lignages van Brussel: online corpus (categorie Commons) & blazoen « van CATTENBROECK ».
Koninklijke Vereniging van de Nakomelingen van de Lignages van Brussel, Hedendaagse Lignage-Genealogieën, lignage Roodenbeke (afstamming geopend door Hendrik × Marie van Gindertaelen).
Bulletins van de Lignages van Brussel, nrs. 85–86 (notities over Hendrik, 1471/1509) en andere nummers (bibliografische referenties).
Lijst en wapenboek van personen toegelaten tot de Lignages van Brussel.
✶ Archieven & catalogi
Koninklijke Bibliotheek van België – Catalogus van manuscripten. Heraldiek — Wapenboeken (Lyna): beschrijvingen van wapenboeken en lignage-manuscripten.
✶ Iconografie & kunstvoorwerpen
Rijksmuseum Bulletin / Rijksmuseum (fiches): kist/wieg van de kerststal Cockaert–van CATTENBROECK, ca. 1500–1510 (herkomst Brussel; vergelijkende studie met het exemplaar in het Musée de Cluny).
Harrewyn (1697), gravures van de Zeven Lignages (veelvuldig gereproduceerd).
✶ Specifieke studies & getuigenissen
Genealogische studie (Dilbeek): grafsteen en zegel van Hendrik († 1517) met eigentijdse heraldieke beschrijving.
Seven Sorrows Confraternity of Brussels (Brepols): vermelding van Jan Baptista van CATTENBROECK & Antoinette van Utrecht (fol. 141r).
**********************************************
CATTENBROECK (van) / CATTENBROUCK (van).
Bruges, Bruxelles.
Belgique
Armoiries :
" D'or, à un huchet d'azur, virolé et enguiché d'argent, accompagné de trois maillets penchés de gueules. "
Sources héraldiques :
- Armorial d'Europe par J.B. Rietstap (Gouda, 1861, 1884, 1887; Berlin, 1934, 1937).
- Armorial général J.B. Rietstap, illustré par Victor et Henri Rolland (1903-1926). Colorisé par Lionel Sandoz (1993-2002).
_____
VAN CATTENBROECK (ou van CATTENBROUCK, van CATTENBROECK)
Bruxelles (Dilbeek), attestations à Bruges – Belgique
✶ Armoiries
« D’or, à un huchet d’azur, virolé et enguiché d’argent, accompagné de trois maillets penchés de gueules. »
→ Armes signalées pour la lignée admise au lignage Roodenbeke (Bruxelles).
Une variante très diffusée dans l’iconographie récente des Lignages de Bruxelles présente :
« D’argent, au cor (huchet) de sable, virolé d’or et lié de gueules, accompagné de trois maillets penchés de gueules ».
Attestation sigillaire (début XVIe s.)
Pour Henri van CATTENBROECK († 1517, Dilbeek) :
« il scellait d’or au cornet de gueules, accompagné de trois maillets penchants du même » ; admission au lignage de Roodenbeke en 1509 (un autre Henri, échevin, admis en 1471).
Remarque: la famille use donc d’un type unique (huchet + trois maillets penchés) avec alternance de métaux/couleurs selon les sources (champ d’or/argent ; cor d’azur/de gueules/de sable ; virolé d’or/d’argent, lié de gueules). Ces oscillations sont typiques des armoiries lignagères bruxelloises transmises par copies, vitraux et gravures des XVIIe–XXe s.
✶ Origine et étymologie du nom
Van CATTENBROECK est un toponyme : van (« de ») + CATTENBROEK/CATTENBROECK/CATTENBROUCK, nom de terroir des Pays-Bas (Utrecht, Montfoort/Linschoten). Broek désigne un terrain marécageux ; Catten- est interprété par la toponymie néerlandaise comme lié à un terme de terrain boueux (évoqué par Devos) ou, plus simplement, au lexème « chat », d’où le sens global « marais (médiocre) / bas-fonds ». Le hameau de Cattenbroek est attesté dès 1217 (forme Cattenbroec), sens « terre marécageuse inférieure ».
✶ Histoire – repères biographiques
- Jan van CATTENBROECK, chevalier (fin XIVe s.) ; ascendance donnée dans les filiations lignagères de Bruxelles.
- Henri (Hendrik) van CATTENBROECK, échevin de Bruxelles (1471), admis au Roodenbeke ; inhumé Dilbeek († 1478). Ép. Gertrude vanden Bruggen.
- Henri (Hendrik) van CATTENBROECK († 1517, Dilbeek), échevin (1509) ; sceau « d’or au cornet de gueules… ». Ép. Marie van Gindertaelen († 1552).
- Jan/Jean-Baptiste van CATTENBROECK & Antoinette van Utrecht : cités 1567 dans un livre de confrérie bruxellois (Seven Sorrows Confraternity).
✶ Bruxelles–Bruges : le patronyme est relevé à Bruges (XVIIe s.)
- Les Filiations lignagères contemporaines (mise à jour 2020, Association royale des Descendants des Lignages de Bruxelles) ouvrent la filiation Roodenbeke par Henri van CATTENBROECK × Marie van Gindertaelen. (lignagesdebruxelles.be)
✶ Iconographie & témoignages matériels
- Vitraux, gravures & recueils lignagers : grandes planches des Sept Lignages de Bruxelles gravées par Jacques Harrewyn (1697), souvent recopiées. Elles servent de matrice à bien des représentations ultérieures.
- Objets d’art : crèche de Noël (c. 1500–1510) associée aux familles Cockaert et van CATTENBROECK ; armoiries peintes du couple sur le coffre conservé (Rijksmuseum / Musée de Cluny : notice & étude).
- Sceaux : description héraldique des sceaux d’Henri († 1517) transmise par une étude généalogique (Dilbeek).
✶ Héraldique & symbolique
- Huchet (cor de chasse) : meuble fréquent à Bruxelles, marque d’alerte, de garde et d’office forestier/cynégétique ; plus largement, emblème de vigilance et de commandement (appel).
- Maillets penchés : le maillet (gavel) évoque à la fois les métiers du bois/pierre et, en contexte urbain bruxellois, la magistrature échevinale (maillet de justice), cohérent avec les charges d’échevin tenues par la famille (1471, 1509).
- Couleurs : alternances de métaux (or/argent) et de couleurs (sable/azur/gueules) relevées selon les témoins (sceaux, copies, gravures) ; la structure (huchet + 3 maillets penchés) demeure constante.
✶ Personnages remarquables (sélection)
- Henri van CATTENBROECK, échevin de Bruxelles (1471), lignage Roodenbeke.
- Henri van CATTENBROECK († 1517), échevin (1509), Dilbeek ; scellit « d’or au cornet de gueules ».
- Jan/Jean-Baptiste van CATTENBROECK (actif vers 1567), mentionné avec Antoinette van Utrecht dans la Confrérie des Sept Douleurs (Bruxelles).
- Adrien van CATTENBROECK (abbé d'Eeckhoutte), députée aux États de Flandre, 1664 ; inhumée à Saint-Donat.
✶ Bio-bibliographie – sources & ouvrages citant le patronyme
- Armorial des Lignages de Bruxelles : corpus en ligne (catégorie Commons) & blason « van CATTENBROECK ».
- Association royale des Descendants des Lignages de Bruxelles, Filiations lignagères contemporaines, lignage de Roodenbeke (filiation ouverte par Henri × Marie van Gindertaelen).
- Bulletins des Lignages de Bruxelles, nos 85–86 (notices sur Henri, 1471/1509) et autres fascicules (repères bibliographiques).
lignages.
- Liste et armorial des personnes admises aux Lignages de Bruxelles.
✶ Archives & catalogues
- Bibliothèque royale de Belgique – Catalogue des manuscrits. Héraldique — Armoriaux (Lyna) : notices d’armoriaux et manuscrits lignagers.
✶ Iconographie & objets d’art
Rijksmuseum Bulletin / Rijksmuseum (fiches) : coffret/berceau de crèche Cockaert–van CATTENBROECK, c. 1500–1510 (provenance Bruxelles ; étude croisée avec l’exemplaire du Musée de Cluny).
Harrewyn (1697), gravures des Sept Lignages (diffusées et maintes fois reproduites).
✶ Études ponctuelles & témoignages
Étude généalogique (Dilbeek) : pierre tombale et sceau d’Henri († 1517) avec description héraldique d’époque.
Seven Sorrows Confraternity of Brussels (Brepols) : citation Jan Baptista van CATTENBROECK & Antoinette van Utrecht (fol. 141r).
________________________________________________________
SHARE ON SOCIAL NETWORKS
OPINIONS
There are no notes at this time. Be the first to rate!
GIVE A NOTE